Hasan Rıza

Hasan Rıza (Şehit olarak anılır. d. 1858, Üsküdar - İstanbul; ö. 26 Mart 1913, Edirne), Türk ressam.

1858 yılında İstanbul’da doğdu. Resme küçük yaşta başladı; Bahriye Mektebi’ndeki eğitimi sırasında okul arkadaşları arasında Ressam Hasan Rıza Üsküdar olarak tanındı.

Okulun idadi kısmını bitirip Harp Okulu’na geçtiği 1881 senesinde 93 Harbi’ne gönüllü olarak katıldı. Savaş sırasında İtalyan bir ressamının korumalığına verilen Hasan Rıza, bu ressamdan etkilendi ve onun çalışmalarını yakından izledi.

Savaş bittikten sonra Bahriye Mektebi’ndeki eğitimine geri döndü. Okulun son sınıfında iken Sultan Abdülhamid’in yatının kamaralarında bulunan resimleri onarmak ve bozulan süslemeleri yenilemekle görevlendirilir. Hasan Rıza’ya bu görevdeki başarısından ötürü mezun olmadan ‘subay’ rütbesi verildi. Ancak o, ressamlığı tercih etti ve rütbesini bırakarak resim çalışmak üzere İtalya’ya gitti.

On yıl Roma, Floransa, Napoli atölyelerinde çalışarak sanat anlayışını geliştirdikten sonra Mısır’a geçerek iki yıl Mısır sanatı üzerine çalıştı. On iki yıldan sonra Türkiye’ye döndüğünde kendisine rütbesi geri verilmek istendiyse de kabul etmedi; Edirne Karaağaç’ta bir atölye kurup çalışmalarına atölyesinde devam etti. Ünlü kişilerin portrelerini ve özellikle Osmanlı tarihindeki önemli olay ve savaşların betimleyen tablolar yaptı. Fatih Sultan Mehmet’in Topkapı’dan İstanbul’a girişini betimleyen tabloda kendisini Fatih’in bindiği kıratın hemen yanında, elinde tüfek olan yeniçeri muhafızı olarak resmetti.

Edirne’de çeşitli okullarda öğretmenlik yaptı, Riyaziyeci Mehmet Nadir Bey’in kurucusu olduğu Numune-i Terakki Mektebi’nin Edirne şubesini kurdu ve yönetti. Edirne Vilayet Matbaası Müdürü Şevket Bey’in yapımında etkin rol aldığı, Edirne Mesleki ve Teknik Anadolu Lisesinde 1908 yılında müdür oldu. Okul, Balkan Savaşı sırasında hastaneye dönüştürüldü.

Bulgar ordusunun şehre girdiği 26 Mart 1913 günü atölyesindeki resimleri kurtarmak üzere Karaağaç’a doğru gittiği sırada Bulgar askerleri tarafından öldürüldü. Aynı yerde şehit edilen 62 kadar askerle birlikte defnedilmiştir.

Hasan Rıza Bey’in atölyesindeki resimlerin bir kısmı parçalanıp yağmalanmış, bir kısmına el konarak Sofya’ya götürülmüştür.

Hasan Rıza Bey’in eserlerinin küçük bir kısmı halen Edirne Belediyesi’ndedir. Müdürlük yaptığı Edirne Mesleki ve Teknik Anadolu Lisesi’nin duvarlarında Hasan Rıza’nın elinden çıkma iki eser bulunmaktadır. Birkaç eseri ise Viyana Müzesi’nde ortaya çıkmıştır.

Hasan Rıza Bey’in adını yaşatmak üzere Edirne Güzel Sanatlar Lisesi’nin adı, 2015’te Edirne Şehit Ressam Hasan Rıza Güzel Sanatlar Lisesi’ olarak değiştirilmiştir.

Hasan Rıza’nın ölümünün 104’üncü yılında Karaağaç Yolu, Lozan Caddesi’ne Edirne Belediyesi tarafından yaptırılan bir heykeli dikilmiştir.